Manastir Đurđevi Stupovi su jedan od najstarijih i najvažnijih manastira u nasleđu naše Crkve. Mesto na kojem je izgrađen, Ras, pominje se već u X veku, u delu vizantijskog cara Konstantina Porfirogenita, a posebno u delu o srpsko – vizantijskim sukobima.
Manastir Đurđevi Stupovi podignut je iznad dolina reka Raške i Deževe. Razlog njegovog građenja pokazuje duhovnu, molitvenu vrednost koju sa sobom nosi. Sagradivši manastir Svetog Nikole kod Kuršumlije, a nedaleko od njega i crkvu posvećenu Bogorodici, bez saglasnosti svoje braće, Stefan Nemanja je bio pozvan u Ras, gde je i zatočen.
Bio je zatvoren u jednoj pećini kod Rasa, iz koje je mogao da vidi samo jedno uzvišenje, brdo na kojem će kasnije sagraditi manastir. Ne dozvolivši da ga u takvom teškom i opasnom položaju savlada očajanje, budući župan se sa puno vere i nade obratio Svetom Georgiju za pomoć. Pritom mu se zavetovao da će mu verno služiti, ako se njegovim molitvama izbavi. Došavši na vlast, 1166/1167. godine, ispunio je zavet i u Rasu podigao manastir na vrhu onog brda koje je iz tamnice posmatrao.
Tako je, u slavu Svetog Georgija, nastao prvi veći manastir u Rasu, oblasti koja je postala središte srpske srednjevekovne države u XII veku. Kako Nemanjini biografi kažu, on se i u drugim prilikama obraćao Svetom velikomučeniku Georgiju, svom moćnom zaštitniku.
Prema arheološkim istraživanjima, građenje je najverovatnije započeto 1167. godine, a završeno je u prvoj polovini 1171. godine. Crkva, posvećena Svetom Georgiju, predstavlja građevinu sa kojom započinje raška škola u srpskom srednjevekovnom crkvenom graditeljstvu. Prvo svedočanstvo o ovom manastiru daje nam Sveti Sava u žitiju svog oca Svetog Simeona, 1208. godine. Pouzdano se zna da su Đurđevi Stupovi bili veoma ugledan i značajan manastir u srednjem veku.
Drugi ktitor manastira bio je kralj Dragutin, poslednji vladar iz loze Nemanjića koji je stolovao u Rasu. On je vladao od 1276. do 1282. godine, i u njegovo vreme su izvođeni obimni radovi na manastiru. Ulazna severozapadna kula je pretvorena u crkvenu kapelu i ukrašena je freskama. Takođe je sagrađena i nova trpezarija sa kuhinjom (Dragutinova trpezarija). Koliko je kralj Dragutin poštovao Đurđeve stupove vidi se i po tome što je tražio da posle smrti bude tamo prenet iz sremske zemlje, gde je vladao. To je i učinjeno, ali je grobnica u XVIII veku opljačkana.
Najveća rušenja manastir je doživeo posle austrijsko-turskih ratova, 1689. godine kada su rušene i druge crkve i manastiri, među kojima i obližnja Petrova crkva i crkva manastira Sopoćani. Petrova crkva obnavljana je početkom XVIII veka, crkva manastira Sopoćani tek u prvoj polovini XX veka, dok su Đurđevi Stupovi ostali u ruševinama izloženi i kasnijim rušenjima. Manastir je između ostalog bio i meta vežbanju turskih tobdžija sa artiljerijskog utvrđenja na Jasikovcu.
Položaj Đurđevih Stupova, jedna od osobenosti i vrednosti manastira u vreme građenja, postao je razlogom njegovog stradanja, budući da je na tom položaju organizovano vojno uporište turske vojske (u XVII i XIX veku ), kao i odbrana Novog Pazara u borbama za oslobođenje 1912. godine.
Za vreme prvog svetskog rata, manastir je razaran od strane Austro-ugara, kad su ga pretvorili u konjušnicu, a kasnije u kuhinju i spavaonu, što je za ionako uništene freske bilo pogubno.
Razlozi razaranja bili su i u vezi sa odnošenjem kamena za zidanje utvrđenja u Novom Pazaru i okolini. Takva namera postojala je početkom XVIII veka, ali su crkvene vlasti intervencijom kod Turaka sprečile da se kamen sa Đurđevih Stupova prenosi i koristi za građenje tvrđave u novom Pazaru.
Međutim, za vreme II svetskog rata okupatorske vlasti su sličnu nameru ostvarile. Tada je organizovano rušenje već obrušene crkve i kamen je upotrebljen za zidanje utvrđenja u okolini Novog Pazara. Tada je porušen južni zid crkve sa delom kupole kao i delovi priprate sa kulama koje su porušene do temelja. Jedan deo fresaka sa crkve tada je nepovratno uništen.
Posle svih tih razaranja i rušenja od manastirskog kompleksa Đurđevih Stupova preostali su samo pojedini delovi crkve, u velikom stepenu u ruševinama, sa neznatnim delom kupole i ostacima fresaka na sačuvanim zidovima. Sačuvana je i kapela kralja Dragutina, jedina grđevina nad kojom je postojao i krov, dok od ostalih manastirskih zgrada-trpezarija, cisterni i konaka nije bilo vidnih ostataka. Njihove ruševine bile su prekrivene zemljom i ceo prostor je bio pošumljen neposredno posle Drugog svetskog rata. Međutim, i pored svega toga, deo fresaka je sačuvan do današnjeg dana i na njima se prepoznaje ruka vrhunskih majstora.
Obnova manastira traje od 1960. godine…
Nadamo se da vam se dopao predlog za obilazak manastira Đurđevi Stupovi i da ste uživali u tekstu. Za još predloga za izlete motociklom, možete posetiti i našu temu na forumu.
Takođe predlažemo da pročitate predloge i putopise koje smo ranije objavljivali. Njih možete pročitati ovde.
Da li želite da dobijate obaveštenja o novim tekstovima?
Svakog petka ujutro šaljemo email sa listom tekstova koje smo objavili te nedelje, svima koji su se prijavili na BJBikers email bilten. Na taj način možete ostati u toku sa novostima, čak i ako neki tekst propustite u toku nedelje…
