Predlozi za izlete motociklom u Srbiji –Arheološki park “Lazarev grad”

Ko je pratio moje prethodne postove znao je da ću sa pisanjem doći i do Kruševca… Arheološki park “Lazarev grad” predstavlja ostatke srednjovekovne prestonice kneza Lazara, koja se nekad nalazila u Kruševcu. U pitanju je spomenik kulture od izuzetnog značaja. Od 1961. do 1971. godine obavljena su arheološka istraživanja kompleksa kako bi došlo do rekonstrukcije izgleda srednjovekovnog Kruševca. 

Knez Lazar je svoj prestoni grad podigao 1371. godine, a prvi put se pominje kao grad 1387. godine u povelji kojom knez Lazar potvrđuje ranije trgovačke privilegije Dubrovčanima (”U slavnom gradu gospodstva mi Kruševcu…”).  Grad je nakratko bio pod vlašću Turaka nakon Kosovskog boja, a Lazarev sin Stefan je 1405. godine premestio prestonicu u Beograd. Grad je takođe bio pod Mađarima od 1437. do 1444. godine. Međutim, godine 1454. ga u potpunosti osvajaju Turci i nazivaju ga Šaren Grad zbog različitih materijala od kojih je sagrađen.

Veruje se da je kompleks podignut u dve faze. “Mali grad” koji se sastoji od glavne kule, rampe, rova i jedne male kule i palata i njeni prateći objekti su zidani istovremeno, a pre utvrde “velikog grada” i crkve Lazarice. Danas se u okviru Arheološkog parka mogu videti sledeći spomenici i objekti:

– Donžon kula i ostaci grada

– Crkva Lazarica

– Spomenik knezu Lazaru

– Narodni muzej Kruševac

Glavna gradska kula (“Donžon”), danas očuvana u visini od oko 18 m (objekat je bio visok preko 20m), zidana je oblutkom i lomljenim kamenom. Na osnovu vidljivih ležišta međuspratnih konstrukcija, gde se nalazio i glavni ulaz, može se zaključiti da je pored prizemlja, kula imala i četiri sprata. Približno spoljni oblik linije glavne kule i bedema koji od nje polaze u pravcu severa i istoka, prati odbrambeni suvi rov dubine 4,5 m i maksimalne širine 9 m, neobrađenog dna, sa stranicama ojačanim potpornim zidovima. Građevina je imala odbrambenu ulogu, posebno kao poslednji otpor neprijatelju koji je već prodro unutar zidina grada.

Crkva Lazarica

Što sam je duže posmatrao uživo, sve sam više shvatao zašto crkvu Lazaricu s pravom nazivaju biserom moravske arhitekture. Sazidana je 1375. ili 1376. godine u slavu prvorođenog sina kneza Lazara i ujedno naslednika prestola, despota Stefana. Posvećena je arhiđakonu Stefanu, zaštitniku dinastije Nemanjića.  Otuda i njeno izvorno ime: Crkva svetog Prvomučenika Stefana. Ispred ove crkve osveštena je srpska vojska pred polazak na Kosovo.

Zanimljivo je i to da je Lazarica prvi objekat u Srbiji koji je doživeo stručnu restauraciju i konzervaciju, što je obavljeno u periodu od 1904. do 1908. godine, pod rukovodstvom arhitekte Pere J. Popovića. Pre njega, crkva je, nakon oslobođenja grada od Turaka, tokom 19. veka doživela nekoliko amaterskih obnova.

Crkva Lazarica, zajedno sa Ravanicom, predstavlja svojevrstan početak Moravskog stila. Spoljašnjost crkve karakteriše vizantijski način zidanja smenjivanjem reda žutog tesanika sa tri reda crvene opeke. U najvišem delu su smeštene, međusobno različite i prelepe, kamene rozete na crveno-žutoj šahovskoj podlozi, dok su u zoni ispod njih, smešteni prozori, oko kojih se nalazi ukrasna kamena plastika u obliku prepleta. Rozete, kao i neki kameni prepleti, spadaju među najbolje u Moravskom stilu. Prema dosadašnjim istraživanjima, crkva nije bila živopisana sve do sredine XVIII veka. Tada je zograf Andra Andrejević sa svojim ljudima oslikao crkvu, između 1737. i 1740. godine, ali su do danas opstali samo fragmenti njihovog rada. Crkveni ikonostas potiče iz 1844. godine i danas je sačuvan u potpunosti. U vreme kada je Karađorđe 1812. godine crkvi poklonio zvono, sačuvano do danas, Lazarica je već bila posvećena Rođenju Presvete Bogorodice. Istu slavu slavi i danas.

Kao izuzetno ostvarenje srpske srednjovekovne arhitekture i nacionalne graditeljske baštine, crkva Lazarica je proglašena spomenikom kulture od izuzetnog značaja.

Spomenik knezu Lazaru

Spomenik osnivaču Kruševca, knezu Lazaru, nalazi se u istočnom delu arheološkog parka “Lazarev grad”. Otkriven je 27. juna 1971. godine, povodom proslave “Šest vekova Kruševca”. Autor Nebojša Mitrić, vajar iz Beograda, za predstavu figure Lazara, bio je inspirisan uobičajenim položajem srpskih srednjovekovnih vladara na svom kovanom novcu: sedeći stav sa mačem preko krila. Lik kneza Lazara urađen je prema ktitorskoj fresci u manastiru Ravanica. Ornamenti na odori preuzeti su sa Lazareve odore čija se kopija čuva u Narodnom muzeju Kruševac, a original u muzeju SPC u Beogradu.

Narodni muzej Kruševac 

Narodni muzej Kruševac osnovan je 19. decembra 1951. godine.  Za vreme svog postojanja i rada, izrastao je u značajnu ustanovu kulture kako u samom Kruševcu tako i na prostoru grada Kruševca, Rasinskog okruga i Republike Srbije.

Muzejski fondovi sadrže oko 22 hiljade umetničko-istorijskih dela, trodimenzionalnih predmeta, fotografija i dokumenata. Raspored materijala je koncipiran hronološki počev od praistorije, sa akcentom na srednji vek – doba kneza Lazara i despota Stefana. Iako sam obišao skoro sve značajnije muzeje u Srbiji, kroz pisanje u ovoj temi sam neke već spomenuo, a o nekima ću tek pisati. Uglavnom, suludo bi bilo da prepričavam i predstavljam postavku svakog od njih. Spomenuću samo da u ovom muzeju pažnju posetilaca najviše privlači kopija Lazareve odore, kao i originalna maketa Meštrovićevog Vidovdanskog hrama koji je trebalo da bude podignut na mestu Kosovske bitke, ali ideja nije realizovana zbog skupog projekta.

Muzej je svakako vredan posete. Fotografijama ću pokušati da vam prenesem delić ambijenta. 

Verna kopija svečane odore kneza Lazara. Original se nalazi u muzeju SPC u Beogradu.

Arheološki park “Lazarev grad” kao i muzej koji se nalazi u sklopu parka, veoma je lako pronaći – nalaze se u centru grada.

Nadamo se da vam se dopao naš današnji predlog za avanturu motociklom. Takođe, predlažemo da pročitate predloge i putopise koje smo ranije objavljivali. Njih možete pročitati ovde.

Ukoliko želite da vidite još predloga ili da i sami predložite lokalitet koji vredi posetiti, to možete obaviti u našoj temi na forumu.

Da li želite da dobijate obaveštenja o novim tekstovima?

Svakog petka ujutro šaljemo email sa listom tekstova koje smo objavili te nedelje, svima koji su se prijavili na BJBikers email bilten. Na taj način možete ostati u toku sa novostima, čak i ako neki tekst propustite u toku nedelje…