Ostaci gorostasnih kula i bedema carske palate Felix Romuliana ukazuju na moć njenog graditelja, rimskog imperatora Galerija, sahranjenog na brdu iznad svog doma u današnjoj istočnoj Srbiji.
Monumentalna carska palata Felix Romuliana nastala je kada je rimski imperator Gaj Valerije Galerije Maksimijan, pred kraj svoje vladavine odlučio da se povuče u rodni kraj.
To arheloško nalazište, ovde poznato kao Gamzigrad, nalazi se blizu Zaječara, u istočnoj Srbiji, i od 2007. godine je na listi svetske baštine UNESCO. Luksuznu carsku palatu, Galerije (250-311), među tadašnjim podanicima poznat i kao “govedar”, posvetio je svojoj majci, Romuli. Kao varvarka, Romula je pred naletom Karpa pobegla sa leve obale Dunava u Priobalnu Dakiju i udala se za čuvara stoke, zbog čega će kasnije njen sin dobiti nadimak Armentarije (lat. Armentarius – govedar), će ga pratiti i kada postane imperator.
Gaj Valerije je majci u čast sazidao grandiozni dvorski kompleks, opasan bedemom od 20 odbrambenih kula, koji je sam car nazvao Romuliana.
Grad su činili carska palata Felix Romuliana, mali hram, veliki hram i terme sa spoljnom fortifikacijom, sistemom kula i odbrambenim zidovima. Objekti su bogato ukrašeni freskama, mozaicima s figuralnim i geometrijskim motivima i ukrasima od velike istorijske i umetničke vrednosti. Palata pripada posebnoj kategoriji rimske dvorske arhitekture i predstavlja njen najočuvaniji primer.
Felix Romuliana nikada nije izgrađena do kraja, a carevi 4. veka su velelepni posed prepustili hrišćanskoj crkvi. Vek kasnije, palatu su razarali varvari, a u 6. veku Justinijan I je obnovi zdanje kao pograničnu tvrđavu. Nakon najezde Slovena krajem 6. veka, nekadašnja carska rezidencija je napuštena. Poslednji put ovaj posed je oživeo kao utvrđeno slovensko naselje u 11. veku.
Arheološka istraživanja započeta su 1953. godine, a pokazala su da u okviru gamzigradskih bedema postoji nekoliko palata i hramova.
Tragovi boravka prvih stanovnika Gamzigrada otkriveni su severno od bedema kao i unutar naselja i tu su nađene kamene sekire iz 3. milenijuma pre nove ere, delovi grnčarije iz poznog bronzanog doba i bronzani nakit iz starijeg gvozdenog doba. U 5. i 6. veku p.n.e. Tribali osnivaju svoje naselje unutar gamzigradskog bedema, koje nije bilo dugotrajno.
Kako na području Crne Reke (Crnog Timoka) nisu otkriveni arheološki spomenici iz poslednjih veka stare ere, neizvesno je koje su stanovništvo Rimljani zatekli u ovoj oblasti.
Otkrivanjem natpisa “Felix Romuliana” 1984. godine konačno je razrešena zagonetka Gamzigrada.
Sadržaj natpisa je ceo naziv mesta koje se pominje u dva istorijska izvora, u delu nepoznatog pisca iz oko 360. godine, u Epitomama Aurelija Viktora, i u Prokopijevom panegiričkom spisu “O građevinama”, nastalom između 553. i 555. godine. U Epitomama sadržan je podatak da je rimski imperator Galerije rođen u Priobalskoj Dakiji, gde je i sahranjen, i to u mestu Romulianumu, koje je nazvao po imenu majke Romule.
Danas je izvesno da su Galerije i njegova majka Romula sahranjeni u blizini palate Felix Romuliana, na lokalitetu “Magura“, gde su otkrivene dve zidane grobnice, bogato ukrašene arhitektonskom plastikom, i dve humke sa lomačama na kojima je izvršeno spaljivanje i apoteoza imperatora i njegove majke.
Lokalitet je zaista vredan posete, ali ono što je mene razočarao je da su nadaleko čuveni podni mozaici prekriveni peskom, moguće je videti samo jedan. Objasniše mi da je to zbog zaštite… Prosto mi je nerealno da ne postoji varijanta da mozaici budu natkriveni kao što je i taj jedan jedini koji se može uživo videti? Al ajde…
Još jedna stvar koja može da bude od koristi… Feliks Romulianu je lako naći, ima je u svim navigacijama a dobro je obeležena i putokazima u okolini Zaječara. Međutim, ukoliko neko u navigaciju ukuca Gamzigrad, ona će ga odvesti u okolno selo koje nosi to ime. Felix Romulijana i Gamzigrad nisu isto, što mnogi brkaju.
Nadamo se da vam se svidela naša reportaža.
Takođe predlažemo da pročitate predloge i putopise koje smo ranije objavljivali. Njih možete pročitati ovde.
Ukoliko želite da vidite još predloga ili da i sami predložite lokalitet koji vredi posetiti, to možete obaviti u našoj temi na forumu.
Da li želite da dobijate obaveštenja o novim tekstovima?
Svakog petka ujutro šaljemo email sa listom tekstova koje smo objavili te nedelje, svima koji su se prijavili na BJBikers email bilten. Na taj način možete ostati u toku sa novostima, čak i ako neki tekst propustite u toku nedelje…
